مهاجرت عملی است که بنا بر دلایل مختلفی انجام می‌شود؛ اما آنچه مسلم است، هدف از مهاجرت به وجود آوردن یک زندگی جدید در کشوری دیگر است، کشوری که از همه لحاظ مانند فرهنگی، زبانی، اقتصادی و … با کشور مادر شما کاملاً متفاوت است. مهاجرت برای افراد مجرد خیلی چالش برانگیز نیست و آن‌ها می‌توانند با هر روشی، مشکلات پیش رو راحت‌تر حل کنند؛ اما آن‌هایی که قصد مهاجرت با خانواده به خصوص فرزند کوچک را دارند، بیشتر از بقیه در معرض آسیب قرار می­‌گیرند. جدا از مشکلات اقتصادی و مدیریت خانواده، مسئله آموزش زبان یک چالش اساسی برای چنین خانواده‌هایی در یک کشور جدید خواهد بود.

مهاجرت و یادگیری زبان دوم

اولین چالشی که بسیاری از والدین پس از مهاجرت در خصوص تربیت فرزندان خردسال خود برمی‌خورند، آموزش زبان است. بسیاری از والدینی که مهاجرت می‌کنند، ترجیح می‌دهند تا کودکان آن‌ها به جای یادگیری زبان مادری خود، زبان کشور مقصد را یاد بگیرند و بیشترین انرژی خود را صرف این کار می‌کنند. متأسفانه این باور غلط در بین آن‌ها وجود دارد که کودکان با یادگیری یک زبان، اول از همه سرعت آموزش آن­ها افزایش پیدا خواهد کرد و دوم اینکه آن‌ها دیگر به زبان مادری خود نیازی نخواهند داشت و در صورت لزوم با یادگیری چند جمله می‌توانند با خویشاوندان خود در حد نیاز ارتباط برقرار کنند.

این که چرا بیشتر والدین مهاجر از آموزش زبان مادری به کودکان طفره می‌روند، ریشه در عدم شناخت و آگاهی آن‌ها در دلایل این مسئله دارد. به هر حال کودکی که به همراه والدین خود مهاجرت می‌کند یا در آنجا متولد می‌شود، باید زودتر از بقیه کودکانی که در کشور خودشان مانده‌اند، زبان دوم یا به عبارتی دیگر زبان کشور مقصد را یاد بگیرد؛ اما این دلیلی قانع کننده­ای که آموزش زبان مادری توسط والدین مورد غفلت واقع شود.

بهترین زمان آموزش زبان دوم

در حالت عادی، بهترین زمانی که کودکان باید زبانی به غیر از زبان مادری خود یاد بگیرند، بین 7 تا 8 سالگی است؛ یعنی هنگامی که با اصول اولیه ساختار و نوشتار زبان اصلی خود در مدرسه آشنا شده و می‌توانند حداقل عبارت‌های رایج را بنویسند و بخوانند.

دو زبانه بودن کودک می‌تواند مزیت‌های زیادی را به همراه بیاورد؛ اما چیزی که باید قبل از آموزش زبان دوم به آن توجه شود، تسلط کامل کودک به زبان قبلی که اصولاً زبان مادری است. دلایل زیادی می‌توان بر این مسئله یعنی تسلط بر یک زبان بیان کرد که بعضی از آن‌ها شامل:

• آموزش زبان دوم را برای کودک راحت‌تر و سریع‌تر خواهد کرد.
• برنامه زمانی بهتری می‌توان در هنگام آموزش تنظیم کرد.
• کودک در ذهن خود می‌تواند در هنگام آموزش مقایسه زبانی انجام داده و به این صورت باعث تحریک ذهن او در هنگام یادگیری خواهد شد.
• ذهن او را در هنگام آموزش باز خواهد کرد.
• او قبل از بیان جمله به زبان دوم، آن را به زبان خودش ترجمه می‌کند و فن ترجمه او را هم نسبت به بقیه قوی‌تر خواهد کرد.
• حداقل به یک زبان تسلط کامل دارد که بعد از آشنایی با زبان دوم، به یک فرد دوزبانه در جامعه جدید تبدیل خواهد شد.

دلایل آموزش ندادن زبان مادری توسط والدین

متأسفانه همانطور که در اول این مقاله هم بیان کردیم، بیشتر والدین پس از مهاجرت به هر دلیلی که هیچ پایه و اساس علمی هم ندارد، از آموزش زبان مادری به کودکان خود طفره می‌روند. آن‌ها برای این کار دلایل خاص خود را دارند و در واقع فکر می‌کنند که با این کار به کودک در آموزش زبان جدید کمک می‌کنند، در صورتی که ذهن او را نسبت به بقیه تنبل‌تر کرده و یک خیانت بزرگی را از نظر هویتی انجام می‌دهند. در هر صورت دلایلی که والدین از آموزش زبان مادری به کودکان خود پس از مهاجرت طفره می‌روند، شامل:

• آشنا نبودن به دلایل آموزش زبان مادری
• نداشتن توانایی در آموزش زبان مادری
• آن‌ها فکر می‌کنند که کودک در جامعه جدید باید به زبان آن‌ها صحبت کنند و دیگر نیازی به زبان اصلی و مادری خود ندارد.
• فشارهای اجتماعی که روی خانواده‌ها حاکم است، به خصوص در هنگام گرفتن اقامت دائم که باید حداقل آن‌ها به زبان اصلی کشور تسلط داشته و از این رو بیشتر در خانه به تمرین زبان دوم می‌پردازند و از این رو کودک هم در کنار آن‌ها ناخودآگاه زبان دوم را به جای زبان مادری خود یاد می‌گیرد.
• زبان مادری خود را زبان غیر کاربردی در دنیا دانسته و ترجیح می‌دهند تا وقت کودکان خود را با آموزش این زبان کمتر تلف کنند.
• کودک دیگر در محیط جدید زندگی کرده و در صورت ارتباط با اقوام در کشور مادری خود، یادگیری چند جمله کفایت می‌کند.

دلایل یادگیری زبان مادری در کودکان مهاجر

متأسفانه موارد بالا، دلایل واهی هستند که بیشتر والدین بدون مطالعه روانشناسانه به آن‌ها پایبند بوده و از آموزش زبان مادری به کودکان خود طفره می‌روند. حداقل مزیتی که این مسئله می‌تواند داشته باشد، دو زبان شدن کودک شما است. از دیدگاه روانشناسان و زبان شناسان، کودک دو زبانه نسبت به کودک یک زبانه، حتی اگر از سنین بالاتری هم شروع کند، نسبت به بقیه از بهره هوش بالاتری برخوردار خواهد بود و بهتر از بقیه می‌تواند ارتباط خود را شروع کند.

اما دلایلی که باید آموزش زبان مادری را در کودکان مهاجر جدی گرفت:

1. زبان مادری اولین زبانی است که خود والدین به آن تسلط کامل داشته و بهتر از زبان جدید می‌توانند به کودک نکات و قواعد مربوط به آن را بیان کنند.
2. کودک در یادگیری زبان جدید دچار اشکالاتی به خصوص در دستور زبان و تشخیص زمان فعل‌ها می‌شود. والدین با آموزش زبان مادری و دستور زبان، می‌توانند به کودکان خود در فهم دستور زبان جدید کمک بیشتری کنند و از این رو کودک دیگر مشکلی دیگر یادگیری پایه زبان خود نخواهد داشت.
3. با یادگیری زبان اول، یک پایه زبانی برای کودکان به وجود آورده می‌شود که این پایه چه در لغات و در چه ارتباطات با دیگران کمک بسیاری می‌کند.
4. کودک یک فرد دو زبانه شده و فرد دو زبانه چه از نظر جایگاه اجتماعی و چه از نظر هوش نسبت به بقیه بسیار بالاتر است.

اگر به این مقاله علاقه‌مند بوده‌اید، شاید مقاله زیر نیز برای شما جذاب و مفید باشد:

چگونه کودکان را برای پذیرش روحی مهاجرت آماده کنیم؟